เศษเสี้ยวแห่งสัจจะ
เฮราไคลตัส หรือ เฮราไคลตัสแห่งเอเฟซัส (Heraclitus of Ephesus: ราว 500 BCE) คือ ปราชญ์ตะวันตกในยุคโบราณ (ช่วง pre-Socratic) ที่น่าสนใจและน่าค้นหามากที่สุดท่านหนึ่งในแง่การสร้างความแตกต่างในกระบวนทัศน์ทางความคิดที่รบรากันระหว่างหมู่ปราชญ์ในยุคนั้น
ศาสตราจารย์ ดร.โสรัจจ์ หงศ์ลดารมภ์ กล่าวถึงคำสอนของเฮราไคลตัสไว้ว่า “ลักษณะสำคัญของความคิดของเฮราไคลตัสก็คือว่าเขามีความคิดที่ไม่เหมือนกับนักปรัชญาตะวันตกคนไหนเลย ที่มองได้ว่าใกล้เคียงที่สุด อาจจะเป็นนักปรัชญาที่เรียกตัวเองว่า ‘หลังสมัยใหม่นิยม’ (postmodernism)… แนวคิดหลักของปรัชญาหลังสมัยใหม่นิยมก็คือความเชื่อที่ว่าความเข้าใจเนื้อแท้ หรือการมีความรู้ที่แท้จริงนั้น เป็นสิ่งที่เป็นไปไม่ได้ เนื่องจากตัวแก่นของการมีความรู้เช่นนั้น ได้แก่ตัวผู้รู้ เป็นอะไรที่ไม่ได้มีอยู่จริงอย่างเป็นภววิสัย”
ทางด้าน ผู้ช่วยศาสตราจารย์ ดร.วรยุทธ ศรีวรกุล อดีตนายกสมาคมปรัชญาและศาสนาแห่งประเทศไทย ก็กล่าวว่า “เฮราไคลตัสคือผู้ให้กำเนิดและแผ้วถางทางให้กับปรัชญากระบวนการของโลกตะวันตกในปัจจุบัน”
คำกล่าวที่มีชื่อเสียงมากๆ ของเฮราไคลตัสก็คือ “ทุกอย่างไหลไป ไม่มีอะไรหยุดนิ่ง” เป็นคำกล่าวที่นักปรัชญารุ่นหลังอย่าง เพลโต กับ ซิมพลิคิอุส บอกว่าเป็นทรรศนะของเฮราไคลตัสที่ต้องยึดตาม
เพลโต ได้กล่าวถึงทรรศนะของเฮราไคลตัสไว้อย่างชัดเจนในงานเรื่อง Cratylus ไว้ดังนี้ τ? ?ντα ??ναι τε π?ντα κα? μ?νειν ο?δ?ν ซึ่งแปลเป็นภาษาไทยว่า สิ่งต่างๆ เคลื่อนไหวไป และทุกๆ สิ่งไม่มีอะไรอยู่นิ่ง
แม้ปรัชญานิพนธ์ของเฮราไคลตัสได้หล่นหายสาบสูญไปตามกาลเวลา แต่ ณ วันนี้สำนักพิมพ์สมมติได้มีโอกาสพิมพ์คำสอนที่หลงเหลืออยู่ ซึ่งรวบรวมไว้ใน ‘เศษเสี้ยวแห่งสัจจะ’ เล่มนี้